کوهنوردی و صعود به ارتفاعات بالا، تجربهای هیجانانگیز و چالشبرانگیز است که نیازمند آمادگی جسمانی کامل، از جمله سلامت چشمان است. شرایط محیطی خاص ارتفاعات مانند کاهش فشار اکسیژن، افزایش تابش اشعه ماوراء بنفش (UV)، باد شدید، خشکی هوا و سرما میتواند تاثیرات نامطلوبی بر سلامت چشمها داشته باشد. بنابراین، انجام معاینات دورهای چشمپزشکی قبل از سفر به ارتفاعات و آلی برای کوهنوردان جهت شناسایی و پیشگیری از مشکلات احتمالی، و همچنین دسترسی به پزشکان متخصص در صورت بروز عارضه، از اهمیت ویژهای برخوردار است. این مقاله به معرفی مشکلات چشمی مرتبط با ارتفاع، علائم، روشهای پیشگیری و درمان، و در نهایت لیستی از پزشکان چشم برای کوهنوردان در تهران و مراکز مجهز جهت معاینات تخصصی میپردازد.
معرفی مشکلات چشمی در ارتفاعات و کوهنوردی
چشمان کوهنوردان در معرض انواع آسیبها و عوارض ناشی از شرایط محیطی ارتفاعات قرار دارند. مهمترین مشکلات چشمی که در این شرایط ممکن است بروز کند، شامل موارد زیر است:
- **رتینوپاتی ارتفاعات (High-Altitude Retinopathy – HAR):** این وضعیت به دلیل کاهش فشار اکسیژن و تغییرات در رگهای خونی شبکیه ایجاد میشود. علائم آن میتواند شامل خونریزیهای کوچک در شبکیه، اتساع و پیچخوردگی عروق و ادم دیسک بینایی باشد. در موارد شدیدتر ممکن است منجر به کاهش بینایی موقت یا حتی دائمی شود.
- **کوری برفی (Snow Blindness یا فوتوکراتیت):** ناشی از قرار گرفتن طولانیمدت و بدون محافظ در برابر اشعههای شدید ماوراء بنفش خورشید، به ویژه در مناطق برفی و یخی که بازتاب نور بسیار زیاد است. این وضعیت منجر به آسیب قرنیه و ملتحمه شده و با درد شدید، قرمزی، احساس جسم خارجی در چشم و حساسیت به نور همراه است.
- **خشکی چشم:** در ارتفاعات، هوای سرد و خشک همراه با باد شدید، میتواند منجر به تبخیر سریع اشک و خشکی شدید چشمها شود. این مشکل با سوزش، خارش، قرمزی و تاری دید همراه است.
- **ادم پلک و اطراف چشم:** به دلیل احتباس مایعات و تغییرات فشار اسمزی، ممکن است در برخی افراد ادم و تورم در پلکها و بافتهای اطراف چشم مشاهده شود.
- **افزایش فشار داخل چشم (گلوکوم):** اگرچه شیوع آن کمتر است، اما در برخی افراد مستعد، تغییرات فشار در ارتفاع ممکن است بر فشار داخل چشم تاثیر بگذارد.
علائم شایع آسیبهای چشمی مرتبط با ارتفاع
تشخیص زودهنگام علائم، نقش حیاتی در پیشگیری از پیشرفت آسیبها و جلوگیری از عوارض جدی دارد. کوهنوردان باید به علائم زیر توجه ویژه داشته باشند:
- تاری دید یا کاهش ناگهانی بینایی
- درد شدید در چشم، به خصوص پس از قرار گرفتن در معرض نور خورشید
- قرمزی و سوزش مداوم چشم
- احساس وجود جسم خارجی یا شن در چشم
- حساسیت شدید به نور (فوتوفوبیا)
- اشکریزش بیش از حد یا برعکس، خشکی شدید چشم
- مشاهده نقاط سیاه متحرک یا جرقههای نوری در میدان دید
- تورم و پف پلکها
- دوبینی یا تغییر در درک رنگها
روشهای پیشگیری و درمان آسیبهای چشمی در کوهنوردان
پیشگیری از آسیبهای چشمی در ارتفاعات، از اهمیت بالایی برخوردار است و شامل اقدامات زیر میشود:
- **استفاده از عینک آفتابی مناسب:** عینکهای آفتابی با فیلتر ۱۰۰% UV و محافظت جانبی (Side Shield) برای جلوگیری از ورود نور از کنارهها، ضروری هستند. انتخاب عدسیهای پولاریزه و با رنگ تیره (مانند خاکستری یا قهوهای) توصیه میشود.
- **عادتپذیری تدریجی (اکلیماتیزاسیون):** صعود آهسته و تدریجی به ارتفاعات، به بدن و چشمها فرصت میدهد تا با شرایط کماکسیژن سازگار شوند و خطر رتینوپاتی ارتفاعات را کاهش میدهد.
- **مصرف کافی مایعات:** هیدراته ماندن بدن به جلوگیری از خشکی چشم کمک میکند.
- **استفاده از قطرههای اشک مصنوعی:** برای مقابله با خشکی چشم در هوای سرد و خشک، استفاده منظم از قطرههای اشک مصنوعی بدون مواد نگهدارنده توصیه میشود.
- **انجام معاینات چشمپزشکی قبل از صعود:** مراجعه به چشمپزشک قبل از صعود به ارتفاعات بالا برای بررسی سلامت کلی چشم و شناسایی هرگونه عامل خطر احتمالی بسیار مهم است.
در صورت بروز علائم، درمان بستگی به نوع و شدت آسیب دارد. برای کوری برفی، استراحت چشمها، کمپرس سرد و قطرههای چشمی مرطوبکننده و گاهی آنتیبیوتیک برای جلوگیری از عفونت تجویز میشود. رتینوپاتی ارتفاعات معمولا با کاهش ارتفاع بهبود مییابد، اما در موارد شدید ممکن است نیاز به اقدامات پزشکی تخصصی باشد. در هر صورت، مشاوره فوری با چشمپزشک ضروری است.
بهترین پزشکان چشم برای کوهنوردان و مراکز مجهز در تهران
تهران، به عنوان پایتخت و شهری بزرگ، دارای کلینیکها و مراکز چشمپزشکی مجهز و پزشکان متخصص بسیاری است که میتوانند خدمات لازم را برای معاینات چشم کوهنوردان ارائه دهند. انتخاب یک چشمپزشک باتجربه در زمینه معاینات عمومی چشم، تشخیص و درمان مشکلات مرتبط با فشار چشم، شبکیه و قرنیه، برای کوهنوردان حائز اهمیت است. در ادامه لیستی از پزشکان چشم در تهران که در مراکز مجهز فعالیت دارند، ارائه شده است:
۱. دکتر سید علی حسینی
- تخصص: فلوشیپ جراحی شبکیه (ویتره و رتین)، متخصص چشم پزشکی
- دانشگاه: فارغالتحصیل از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
- آدرس مطب: میرداماد، جنب پمپ بنزین، پلاک ۱۷۷، طبقه ۲، واحد ۷
- شماره تماس: ۰۲۱-۲۲۲۲۴۵۲۵
۲. دکتر ساسان وکیلی
- تخصص: فلوشیپ جراحی پلاستیک و ترمیمی چشم (اکولوپلاستی)، متخصص چشم پزشکی
- دانشگاه: فارغالتحصیل از دانشگاه علوم پزشکی تهران
- آدرس مطب: جردن، خیابان ناهید شرقی، پلاک ۱۵، طبقه ۱، واحد ۲
- شماره تماس: ۰۲۱-۸۸۸۸۴۴۴۴
۳. دکتر حسین نادری
- تخصص: فلوشیپ جراحی شبکیه (ویتره و رتین)، متخصص چشم پزشکی
- دانشگاه: فارغالتحصیل از دانشگاه علوم پزشکی تهران
- آدرس مطب: خیابان شریعتی، بالاتر از میرداماد، خیابان بهشت یکم، پلاک ۴۰، طبقه ۱
- شماره تماس: ۰۲۱-۲۲۲۲۷۵۵۵
۴. دکتر محسن دلاویز
- تخصص: فلوشیپ قرنیه و سگمان قدامی، متخصص چشم پزشکی
- دانشگاه: فارغالتحصیل از دانشگاه علوم پزشکی تهران
- آدرس مطب: خیابان ولیعصر، بالاتر از ظفر، روبروی بیمارستان نور، بن بست زنبق، پلاک ۲، طبقه ۱
- شماره تماس: ۰۲۱-۸۸۶۷۹۸۹۹
۵. دکتر علیرضا میرزاجانی
- تخصص: متخصص چشم پزشکی
- دانشگاه: فارغالتحصیل از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
- آدرس مطب: ستارخان، خیابان پاتریس لومومبا، پلاک ۲، واحد ۲
- شماره تماس: ۰۲۱-۶۶۵۳۵۵۲۵
۶. دکتر محمدجواد سلیمی
- تخصص: فلوشیپ گلوکوم، متخصص چشم پزشکی
- دانشگاه: فارغالتحصیل از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
- آدرس مطب: ونک، خیابان ملاصدرا، نرسیده به چمران، پلاک ۲۰۲، طبقه ۴
- شماره تماس: ۰۲۱-۸۸۲۰۷۷۰۷
۷. دکتر فرخنده ابراهیم زاده
- تخصص: فلوشیپ جراحی شبکیه (ویتره و رتین)، متخصص چشم پزشکی
- دانشگاه: فارغالتحصیل از دانشگاه علوم پزشکی تهران
- آدرس مطب: بلوار کشاورز، روبروی بیمارستان پارس، پلاک ۲۴۰، ساختمان پزشکان، طبقه ۴
- شماره تماس: ۰۲۱-۸۸۹۹۸۸۷۷
۸. دکتر مجید گودرزی
- تخصص: فلوشیپ گلوکوم، متخصص چشم پزشکی
- دانشگاه: فارغالتحصیل از دانشگاه علوم پزشکی تهران
- آدرس مطب: قیطریه، بلوار اندرزگو، خیابان سلیمی جنوبی، پلاک ۶، طبقه ۴
- شماره تماس: ۰۲۱-۲۲۲۳۴۵۶۷
۹. دکتر حمیدرضا فرسار
- تخصص: متخصص چشم پزشکی
- دانشگاه: فارغالتحصیل از دانشگاه علوم پزشکی تهران
- آدرس مطب: ملاصدرا، خیابان شیراز جنوبی، پلاک ۱۳۲، واحد ۷
- شماره تماس: ۰۲۱-۸۸۰۳۴۴۵۵
۱۰. دکتر پریسا رزم آرا
- تخصص: فلوشیپ قرنیه و سگمان قدامی، متخصص چشم پزشکی
- دانشگاه: فارغالتحصیل از دانشگاه علوم پزشکی ایران
- آدرس مطب: جردن، بالاتر از جهان کودک، خیابان صانعی، پلاک ۵، ساختمان پزشکان، طبقه ۲
- شماره تماس: ۰۲۱-۸۸۱۹۸۷۶۵
سوالات متداول (FAQ)
آیا همه کوهنوردان به معاینات چشمی تخصصی نیاز دارند؟
بله، توصیه میشود تمامی کوهنوردان، به ویژه آنهایی که قصد صعود به ارتفاعات بیش از ۲۵۰۰ متر را دارند یا سابقه مشکلات چشمی قبلی دارند، قبل از سفر به یک چشمپزشک مراجعه کنند. این معاینات میتواند به شناسایی عوامل خطر و ارائه توصیههای پیشگیرانه کمک کند.
چه نوع عینک آفتابی برای کوهنوردی در ارتفاعات مناسب است؟
عینک آفتابی مناسب باید دارای فیلتر ۱۰۰% اشعه UV (UVA و UVB) باشد. عدسیهای پولاریزه که در برابر تابش خیرهکننده نور محافظت میکنند و همچنین محافظهای جانبی (Side Shields) که از ورود نور از اطراف جلوگیری میکنند، برای کوهنوردی در مناطق برفی و یخی بسیار توصیه میشود.
علائم کوری برفی چیست و چگونه میتوان آن را درمان کرد؟
علائم کوری برفی شامل درد شدید چشم، قرمزی، حساسیت به نور، اشکریزش و احساس جسم خارجی در چشم است. درمان شامل استراحت کامل چشمها، استفاده از کمپرس سرد و قطرههای چشمی مرطوبکننده است. در صورت شدید بودن علائم، مراجعه فوری به پزشک برای تجویز داروهای لازم و بررسی بیشتر ضروری است.
چگونه میتوان از خشکی چشم در ارتفاعات جلوگیری کرد؟
برای جلوگیری از خشکی چشم، مصرف کافی مایعات، استفاده منظم از قطرههای اشک مصنوعی بدون مواد نگهدارنده و استفاده از عینکهای محافظ (مانند عینکهای کوهنوردی) که از چشم در برابر باد و خشکی محافظت میکنند، توصیه میشود.
